Vriend of vijand van de jihad?

Hij duikt overal op als jihaddeskundige, de Belgisch-Palestijnse Montasser AlDe'emeh (28). Morgen hoort hij of hij voor een jaar de cel in moet. Volgens justitie hielp hij moslim-extremisten. Wie is Montasser AlDe'emeh?

Jihadexpert Montasser AlDe'emeh houdt stil op een landweggetje. Het dakraampje van zijn zwarte Mercedes schuift open, AlDe'emeh klapt zijn beige leren stoel naar achteren, strijkt zijn stropdas recht en zegt: "Hier kijk ik vaak naar de sterren." Boven zijn hoofd hangt een dik wolkendek. Het miezert een beetje naar binnen.

Waar hij naartoe rijdt als hij zich even moet bezinnen, wil hij niet in de krant lezen. Zijn verblijfplaats houdt hij ook liever geheim en hij wisselt regelmatig van telefoonnummer. AlDe'emeh staat naar eigen zeggen op een dodenlijst van Islamitische Staat omdat hij informatie over Syriëstrijders heeft gedeeld met de Belgische Staatsveiligheid.

Maar dat is niet zijn enige probleem. Er hangt AlDe'emeh een jaar celstraf boven het hoofd. Volgens justitie in Mechelen heeft hij een vals certificaat verstrekt aan de geradicaliseerde broer van een Mechelse imam. Daarin stond dat de man een succesvol antiradicaliseringstraject had gevolgd bij AlDe'emeh. In werkelijkheid hadden ze elkaar nooit ontmoet. Met de verklaring in de hand probeerde de man vervolgens uit de gevangenis te komen.

AlDe'emeh ontkent zo'n document te hebben opgesteld. Een van de andere verdachten zou zijn handtekening hebben vervalst. Tijdens de rechtszitting verklaarde zijn advocaat dat AlDe'emeh destijds voor de Belgische geheime dienst werkte en dat een afgeluisterd telefoongesprek over een dergelijk certificaat in dat licht moeten worden gezien.

Door de zaak staat AlDe'emehs geloofwaardigheid op het spel. De 28-jarige Palestijns-Belgische islamoloog trad de afgelopen jaren veelvuldig op als jihadkenner en deradicaliseringsexpert in Vlaamse en Nederlandse media.

Vorige maand waarschuwde hij in het AD dat Nederland een terreuraanslag niet aan zou kunnen. "Jullie politici lijken het contact met wat er in de moslimgemeenschappen gebeurt helemaal kwijt. In België was die onderschatting er aanvankelijk ook. Ik zag wat er gaande was en waarschuwde begin 2015 al voor aanslagen. Die voorspelling kwam helaas uit."

Promotieonderzoek

AlDe'emeh was als tiener hard op weg om een moslim-extremist te worden. Hij luisterde Hezbollahgezangen, las over de jihad en trainde ervoor in het bos naast zijn huis, maar hij kwam tot inkeer. Na een studie islamologie aan de KU Leuven, begon hij een promotieonderzoek naar de beweegredenen van Syriëstrijders. Bij wijze van veldwerk bracht hij in 2014 twee weken door bij Belgische en Nederlandse strijders in de buurt van Aleppo.

"Uniek materiaal dat niemand anders heeft kunnen verzamelen", zegt Ludo Abicht, emeritus hoogleraar godsdienstwetenschappen aan de Universiteit Antwerpen. "Met die interviews heeft hij aangetoond dat de Syriëstrijders niet alleen slachtoffer zijn van propaganda, maar echt geloven in de utopische droom van een kalifaat."

Maar de promotie kwam niet van de grond, zegt Abicht, inmiddels de ex-promotor van AlDe'emeh. Na zijn terugkomst uit Aleppo publiceerde AlDe'emeh verschillende journalistieke verhalen over zijn reis en gaf hij het ene na het andere media-optreden. Abicht: "Ik heb hem regelmatig gewaarschuwd dat hij interviews moest weigeren en aan zijn proefschrift moest beginnen. Voor een doctoraat moet je je opsluiten met je materiaal. Maar media-aandacht is natuurlijk heel aantrekkelijk. Hij is slachtoffer van zijn eigen succes, denk ik."

Na een jaar volgde een laatste waarschuwing, zegt Abicht. In het voorjaar van 2015 vernam hij dat AlDe'emeh zijn promotie verder zou zetten als buitenpromovendus bij de Radboud Universiteit Nijmegen.

Rond dezelfde tijd publiceerde AlDe'emeh met journalist Pieter Stockmans het boek 'De Jihadkaravaan'. Daarvoor reisden ze samen naar Jordanië, het land waar AlDe'emeh in een vluchtelingenkamp werd geboren en dat wordt gezien als bakermat van de internationale jihad. Afgelopen zomer verscheen van zijn hand 'Mijn verlossing van het kwaad', waarin AlDe'emeh het verhaal optekent van een geradicaliseerde moslima.

Volgens de Vlaamse onderzoeksjournalist Jan Lippens, die veel met AlDe'emeh samenwerkte, hebben zijn contacten met Syriëstrijders en de aanslagen in Brussel en Nice zijn standpunten verhard. Probeerde hij aanvankelijk teruggekeerde Syriëstrijders te begeleiden, nu stelt hij dat ze beter opgesloten kunnen worden omdat ze niet meer te redden zijn.

Kortgeleden publiceerde Lippens 'De weg naar radicale verzoening', een boek over het gedachtegoed van AlDe'emeh, waarvoor hij hem meer dan 25 uur interviewde. De recente 'rechtszaak werpt de vraag op of AlDe'emeh zelf extremistische sympathieën heeft. Lippens sluit dat uit: "Hij is geen verborgen geradicaliseerde moslim."

Of AlDe'emeh daadwerkelijk inlichtingenwerk deed, valt niet na te gaan. Maar Lippens is er 'honderd procent' van overtuigd. Al baalt hij er ook flink van. Samen interviewden ze voor het Belgische weekblad Knack ouders van Syriëstrijders. "Ik beschouwde hem als collega, maar hij liep met een pet van de staatsveiligheid in zijn achterzak. Je kunt als journalist of wetenschapper niet ook medewerker zijn van een overheidsapparaat, het stelt je geloofwaardigheid ter discussie."

'Allemaal voor Vlaanderen'

Wat de buitenwacht van hem denkt zal AlDe'emeh een zorg zijn. "Ik doe het allemaal voor Vlaanderen, voor het land dat mij kansen gaf. Ik bescherm de burgers van België. Dat is een hoger doel. Ik ben er trots op dat ik tientallen jongeren ervan heb weerhouden om naar Syrië te vertrekken, dat waren tikkende tijdbommen. Mensen moeten mij dankbaar zijn."

Hij droomt nog altijd van een baan als hoogleraar, zegt hij. Maar eerst moet hij 'veldwerk' doen zodat hij zijn toekomstige studenten spannende verhalen kan vertellen. En belangrijker: hij moet genoeg jongeren opleiden die zijn werk kunnen overnemen.

Doet hij nog altijd inlichtingenwerk? AlDe'emeh praat over de vraag heen. Hij heeft 'het goede gedaan' en 'vertrouwen in de rechterlijke macht'. "Ik ben mijn meisje verloren omdat ik dag en nacht werk, omdat ik wil dat je hier veilig over straat kunt en niet opgeblazen wordt in een metro. Loop ik daarmee risico's? So be it." Met enig machismo: "Dit is exclusief. Tegen IS zeg ik: pas op voor de Montasser Brigade."

Trouw,
MARIJKE DE VRIES

Reageer